Kapital Kompakt

Çevirileri

“Kapitalist üretim tarzının egemen olduğu toplumların zenginliği, ‘muazzam bir meta yığını’ olarak görü nü r; bunun basit biçimi tek bir metadır.”1
Karl Marx’ın Kapital’indeki bu ilk cümle, henüz somut bir içeriğe sahip olmayan ama eser boyunca geliştirilen kavramlar barındırır. Daha doğru bir biçimde ifade etmek gerekirse, bu, daima değil çoğu zaman yapılır. “Toplum(lar)” derken ne kastedildiği açıklanmaz. Öte yandan “toplumların zenginliği” ifadesi Adam Smith’in 1776 yılında yayımlanan An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations2 adlı eserinin yaygın çevirilerinde kullanılan “ulusların zenginliğinden” alıntılanmıştır.
“Kapitalist üretim tarzının” ne olduğu sorusu tüm eserin konu edindiği meseledir. Karl Marx ve Friedrich Engels’in 19. yüzyılın 40’lı yıllarından beri geliştirdikleri öğretinin –tarihsel materyalizm– temel mesajı, insanların emekleri vasıtasıyla yaşam koşullarını yarattığı ve bunun da tüm toplumların temelini teşkil ettiğidir. Burada, bunun cereyan ediş biçimi “üretim tarzı” olarak belirir. Bu kavram tam olarak emekle örtüşüyor değildir. Latince bir kelime olan “producere” [üretmek –çev.] “ortaya çı1-
Marx, Karl. Kapital – Ekonomi Politiğin Eleştirisi. Cilt 1. Çev. Mehmet Selik, Nail Satlıgan. Yordam Kitap. 2011: İstanbul. s. 49. [MEW 23, s. 49]
2- Smith, Adam 1998.
Kapital Kompakt kopya.indb 15 27.12.2014 06:29
16
karmak,” “oluşturmak” anlamını içerir. Maddi olarak var olan şeyler muhafaza edildiğinde/yeniden üretildiğinde, çocuklara veya yaşlılara özenle bakım uygulandığında burada söz konusu olan şey emektir, üretim değildir. Böylece, “üretim tarzı” kavramı, insanın tüm emeklerinin toplamından daha dar bir kavramdır.
“Egemen” ifadesi de dikkat çekiyor. “Kapitalist üretim tarzı” herhangi bir toplumun alt-sistemi olarak ona tabi olmadığında, onun dizgesi içerisinde yer edinmek yerine onu belirlediğinde ancak, kapitalist bir toplumdan bahsedilebilir. Kapitalist toplum, Marx’ın anlayışında, rastgele “muazzam bir meta yığını” değildir, öyle “görünür”. Toplumsal bir gerçeklik ile bu gerçekliğin görünümü arasındaki fark da Das Kapital eserinin konu edindiği bir meseledir. (Bu ilişkiye dair kimi temel meseleler “Metanın Fetiş Karakteri ve Bunun Sırrı”3 adlı bölümde bulunabilir.) Görünüşe bakılacak olursa “muazzam bir meta yığını” denilerek üzerine dikkat çekilen kapitalist topluma dair henüz tayin edici şeyler söylenmiş değildir. Bu ifadenin kendisi de Marx’ın daha erken dönemlerindeki bir eserinden alınmadır: “Burjuva zenginliği, ilk bakışta muazzam bir meta yığını olarak, meta ise onun basit temel mevcudiyeti olarak görünür. Ancak, her meta ikili bir bakış açısı, kullanım değeri ve mübadele değeri, üzerinden kendisini sergiler.”4 Hem “ilk bakışta” hem de “ancak” kelimeleri Marx’ın bununla yetinmediğine işaret eder –yani bunu ikinci bir şey takip edecektir. Adeta metanın iç kısmına girer.

Bu kitabı indir