Her istikrarlı zaman kesitinde, içinde yaşanılan bu kesitin -iyi ya da kötü yönde- sarsılamayacağına dair gündelik bir kanaat hüküm sürer. Hiçbir şeyin değiştirilemeyeceği kanaati, mevcut koşullardan muzdarip olanları alçaltırken; hiçbir şeyin değiştirilemeyeceğinden duyulan gurur, bu koşullardan faydalananları yüceltir. Dolayısıyla -Sovyetler Birliği dağılır dağılmazABD’de tarihin sonunun ilan edilmesi şaşırtıcı değildir;
bu demek oluyordu ki, mevcut durum artık ebediyen sürecektir. Aynı şeyi, Güneş Kral XIV. Louis veya Roma imparatoru Augustus da kendi dönemleri için düşünüyorlardı;
Firavunların özgüvenlerini ve kendi çağiarına nasıl bir kanıyla yaklaştıklarını ise geriye bıraktıkları mimari
yapılar dile getiriyor. Dünya tarihine yüzeysel olarak bile şöyle bir bakacak olursak, “ebedi olan şeylerin” son derece değişken olduğunu görebiliriz; daha da ayrıntısına indiğimizde ise, bu değişimler, keyiflilik ve rastlantılardan menkul bir karmaşadan ibaretmiş gibi görünür. Bu ilginç bir paradoksıs tur, bundan dolayı çok erken dönemlerden beri filozoflar tarihsel süreçlere bakarak, onları düzenleyen yasaları anlamaya
çalıştılar. Tarihsel yasaların keşfi uğruna girişilen bu arayış henüz yeni başlamışken, Vico’nun 1725 yılında kaleme aldığı Yeni Bilim adlı yapıtındaki şu cümleler, bir şarkının girişi gibidir: “Alabildiğine karanlık bu kör gecede ( . . .)
hiçbir zaman şüphe götürmeyecek olan ( . . .) şu hakikatin ( . . .) daimi ışığı belirir: bu uygar dünya muhakkak suretle insan ürünüdür, bundan dolayıdır ki onun ilkeleri de keşfedilebilir, çünkü kendi beşeri zihnimizin değişimlerinde onları bulunmak zorundayız.” (Marx, yaklaşık 140 yıl
onra Vico’nun bu cümlesine başlıca eserlerinden birinde, Kapital’in birinci cildinde2 göndermede bulunacaktır.)3 Engels’e göre “Tarihte bir iç gelişme, zindrleme bir iç bağlantı olduğunu kanıtlamayı deneyen ilk kişi, Hegel’ dir.”4 He gel, insanı doğrudan bir tarihsel varlık olarakgörür: “Ne olursak olalım, oluşumuz aynı zamanda
tarihseldir.”
